Türk ve İskandinav Mitolojilerinde Doğa Unsurlarının İlkel Kavramda Yeri ve Rolü

Özet

Makale, Türk ve İskandinav halklarının mitolojisine yansıyan kozmogonik unsurların tipolojik bir karşılaştırmasına ayrılmıştır. Araştırma sırasında ağaç, dağ, deniz, su, hayat meyvesi gibi unsurlar başta olmak üzere hem İskandinav hem de Türk halklarının mitolojisinde yer alan birçok mitolojik unsura yer verilmektedir. Bununla ilkel insanın dünya anlayışının sosyo-psikolojik yönleri açıklığa kavuşturulmak istenmektedir. Bu kozmogonik unsurların işlevleri her iki halkın mitolojik düşüncesinde de ele alınmaktadır. Ağaç kültünün her iki halkın mitolojik düşüncesinde dünyanın üçlü modelini ifade ettiği, bilgeliğin, refahın, yaratılışın simgesi olduğu ortaya konmuştur. Aynı zamanda ağacın totemistik işlevleri ve şaman ağacı olarak Türk mitolojisindeki rolü de açıklığa kavuşturulmuştur. Aynı zamanda her iki milletin mitolojisindeki dağ kültü üzerine de analizler yapılmıştır. Totemin atalarla ilgili olduğu bilinmektedir. Dağ kültürünün İskandinav mitolojisinden farklı olarak daha totemistik işlevlerinin varlığı ortaya konmuştur. Çalışma ayrıca dağın aynı zamanda Tanrılara yetişmek için bir yer olarak hizmet ettiğini de ortaya koymaktadır.

Aynı zamanda her iki milletin mitolojisinde de sonsuz yaşamın meyvesinden bahsedilmektedir. Bu meyvenin daha çok elma ile ilişkilendirildiği ve Tanrı'nın meyvesi olarak sonsuz yaşam verme işlevine sahip olduğu söylenmektedir. Türk İskandinav mitolojisinde demir elementinin aynı zamanda kutsal bir kozmogonik element olduğu da tespit edilmiştir. Çalışmada kozmogonik unsurları tespit etmek amacıyla Nazım Edda ve Nesir Edda metinlerine başvurulmaktadır.

Bir Fin-Ugor destanı olan Kalevala'dan örnekler verilmiştir. Türk destanlarından daha çok Dede Korkut destanı, Maaday Kara destanı gibi eski destan metinlerine bakılmıştır. Elde edilen sonuca göre bu kozmogonik unsurların mitolojik unsurlar olarak birbirine benzerliği tipolojik nitelikte olup, günümüz insanının dünya anlayışının sosyo-psikolojik bir unsuru olarak ortaya çıkmasıyla bağlantılıdır.